Podstawowa przyczyna defektu to pierwotny powód, w wyniku którego defekt ten powstał. Przeanalizowanie defektu w celu zidentyfikowania podstawowej przyczyny pozwala zredukować wystąpienia podobnych defektów w przyszłości. Ponadto analiza przyczyny podstawowej — skupiająca się na najważniejszych, pierwotnych przyczynach defektów — może prowadzić do udoskonalenia procesów, co może z kolei przełożyć się na dalsze zmniejszenie liczby defektów w przyszłości.

Załóżmy na przykład, że defekt w jednym z wierszy kodu powoduje nieprawidłowe wypłacanie odsetek, co z kolei wiąże się z reklamacjami klientów. Wadliwy kod został napisany na podstawie historyjki użytkownika, która była niejednoznaczna, ponieważ właściciel produktu źle zrozumiał zasady naliczania odsetek. W związku z tym, jeśli przy naliczaniu odsetek występuje duży procent defektów, których podstawową przyczyną są podobne nieporozumienia, rozwiązaniem może być przeszkolenie właścicieli produktów w zakresie tego rodzaju obliczeń, co pozwoli zmniejszyć w przyszłości liczbę podobnych defektów.

W powyższym przykładzie reklamacje klientów są skutkami, nieprawidłowa wypłata odsetek jest awarią, a nieprawidłowe obliczenia wykonywane przez kod są defektem wynikającym z pierwotnego defektu, jakim była niejednoznaczność historyjki użytkownika. Podstawową przyczyną pierwotnego defektu były braki wiedzy właściciela produktu, na skutek których popełnił on pomyłkę przy pisaniu historyjki użytkownika. Proces analizy przyczyny podstawowej omówiono w sylabusach [ISTQB® ETM] i [ISTQB® EITP].